Normalmente o momento no que nace a Restauración debería ser representado como o propio grupo Laocoonte que extasiaba a Winklemann, no que o vello celebrante barbudo sería a historia do monumento e as súas vicisitudes, a serpe o momento da decisión e os fillos que se axitan a cada un dos lados Ruskin e Viollet-Le-Duc teimando por dúas posturas irreconciliables e totalmente opostas.
As posturas destes dous grandes mestres e intelectuais foron dialécticas e confrontadas na súa época, e que a natureza dos seus argumentos e a súa validez pasaba pola ruína das do contraria.
Mais resulta evidente que, por convivencia no tempo e polos feitos que demostra a historia posterior e a nosa realidade actual, as súas opcións son dedos dunha mesma man, teorías irrenunciables que hoxe o restaurador perante a serpe da decisión é quen de compaxinar.
Viollet-Le-Duc representa a un técnico da nova xeneración, da nova xeneración do século XIX, que decide prescindir da formación académica e aprender directamente das fontes e do traballo práctico. É o construtor dunha obra de magnífico nivel intelectual, o Dicionario Razoado da Arquitectura Francesa, e un técnico confiado plenamente nas súas enormes facultades, no seu enxeño e na súa capacidade de discernimento. Si ben é certo que no seu achegamento á problemática da arquitectura, e mesmo no seu nivel ensaístico ou na pintura, emprega un método de aproximación sucesiva e de coñecemento previo, tamén resulta evidente que ao remate as súas posicións emotivas, próximas á arquitectura nacional francesa, o gótico, e ao propio racionalismo e anti-academicismo co que se forma, tinxen as súas solucións e determinacións. A pesar de todo, a xustificación da superioridade dende o punto de vista técnico e estético dun momento histórico sobre outro marca a liña de fronteira coa modernidade
Deseño da Torre da Poterna de Santo Nazario. Carcassone. Viollet-Le-Duc
Pero a súa posición é, baixo das premisas coas que traballa, coherente. O concepto da forma prístina, da repristinización, da unidade de estilo é froito da reflexión profunda, dun xeito de transmutación, de actor do método. Introducirse na personaxe do autor do edificio, descubrir a súa verdadeira vontade, sacala á luz e, cos coñecementos que se teñen adquirido, coa posición de privilexio que supón observar o monumento dende trescentos anos de distancia, a posibilidade de comprobar noutros edificios, de testar o ensaio e o erro. A postura é de tan coherente e tan pura no ámbito teórico que ten que ser inaplicable na realidade.
Calquera monumento, aínda que careza de moitas das súas partes, pode ser reconstruído pola coherencia e unidade de estilo. Este non é un argumento meramente abstracto. Non hai que esquecer a inmensa erudición de Viollet-Le-Duc, a exhaustiva documentación que durante anos fixo medrar, e unha capacidade e xenio fóra de dúbidas. Aínda que nos seus comezos, xa sentou as bases da necesidade do coñecemento, do estudo, do rigor.
E as súas obras foron en grande medida éxitos de público e obxecto de críticas feroces. Non sempre é factible deducir das partes o todo. E non sempre é necesario, nin aínda adecuado.
Cuestión de carácter ou cuestión de método, o programa de restauración de Viollet-Le-Duc tende a primar unha parte sobre doutra, baseado en xuízos que se consideran obxectivos e xustificados. Nin a obxectividade nin a xerarquía son nunca permanentes, pero si as construcións e as destrucións. Porén, o método de proxecto segue a ser válido, xa que pasa pola implantación paso a paso dos datos procedentes das investigacións e das necesidades. O que pode traducirse en que ás veces, ás mellores intencións só visten bonitos cadáveres.
Foi Ruskin, o seu inseparable antagonista, quen, sobre premisas idénticas, foi quen de desmontar e revirar o criterio de restauración ata o de entón triunfante. Pois a natureza do monumento no seu momento de remate, esa forma prístina, esa cidade de deus, non é algo factible na realidade. Fica no campo das ideas, pode ser unha feliz idea motriz e inspiradora, pero nunca pode converterse na liña argumental do proceso de restauración. Pola contra, John Ruskin defende que a forma ideal do edifico é a que ten exactamente no momento no que está, como reflexo de todos os acontecementos que sobre del se deron.
En todo caso parece preciso que para que chegara o intre, uns cincuenta anos despois, no que a pátina do tempo, a virtude de todas as aportacións históricas, a autenticidade e a reversibilidade, se valorasen, antes tiveron que perderse outras batallas.
Ruina Piranesiana John Ruskin non era arquitecto, e isto hai que recordalo. Foi un excelente prosista, un magnífico crítico e un pensador brillante. A súa teórica sobre da arquitectura estaba fundamentada fundamentalmente sobre dos seus criterios estéticos e, neste eido, a confluencia con Viollet-Le-Duc era total xa que, ao igual que este, consideraba o gótico como o cumio da expresividade humana, se ben dende as premisas do ardor, a paixón e a emotividade. Ademais, era un artista de mérito na pintura, e os seus fundamentos foron acollidos por unha serie de discípulos que, ao igual que Viollet, paradoxicamente, debuxaban como Rafael debería ter debuxado… Ademais, a proposta de Ruskin da intocabilidade da ruína no momento en que nos chega parte tamén de premisas de superioridade xerárquica: a superioridade do romanticismo e da moralidade, o que é tamén cuestionable. A vida de Ruskin é unha tarefa romántica en si mesma, e a súa proposta radical igual de irrealizable que a francesa.
Deixar que os edificios morran en paz… Supoño que sería difícil camiñar no futuro entre dunha chea de dignos cadáveres arquitectónicos. Aínda que é certo que a ruína produce un paisaxe evocador e nostálxico que se cadra en determinadas é o máis adecuado para a conservación do que ata o día de hoxe chegou, coa muletas que precise.
As dúas posturas expresadas nos seus comezos, expresadas en termos absolutos, iniciais e teóricos, son polémicas e incompatibles. Pola contra, peneiradas por un século de desenvolvemento teórico, de ensaios e probas, de alternativas, de criterios de sustentabilidade e de expectativas de rendibilidade, as dúas situacións poden ser factibles no momento de acometer unha restauración, nun xeito de RESTAURO PRAGMÁTICO, que nace co século XXI, que xa non precisa de máis xustificación, nin de mais teorías, nin de propostas lexislativas, nin de reclamacións gremiais, esixencias profesionais ou presións ambientais, que é sinxelo, claro e sempre distinto, que non parte da aplicación dun método nin ten aspiracións de ser bandeira de nada, que pretende servir a todos e que todos atopen significados nel.
Así que neste punto acaba, onde outros empezan. Quíxose presentar un panorama amplo que amosara unha situación real da Restauración previa ao nacemento teórico que sempre se data no século XIX. A posterior evolución italiana e mundial da teoría, os acordos e cartas intercontinentais do século problemático e febril, son unha cuestión ampla e interesante que non pode resolverse, por cercanía e vixencia, cunha vista xeral como a que se ven de facer.
No hay comentarios:
Publicar un comentario